Van pionier tot vrijwilliger

Na 28 jaar fulltime en 14 jaar parttime pleegzorg kan Hilde alleen de leuze van pleegzorg beamen. “Pleegzorg verrijkt niet alleen mijn leven, pleegzorg IS mijn leven. Het heeft mij zoveel gebracht. Lessen in bescheidenheid en een zicht op de gelaagdheid van de bevolking. Ontzag voor de moed van mensen, ouders met het verlangen zich te herpakken, die telkens opnieuw de courage vinden om terug op te krabbelen na een nieuwe tegenslag of slechte periode en soms helaas tegenover een droevige uitzichtloosheid staan.”

De drijfveer in Hildes werk was altijd de zorgzaamheid voor het kind. “Maar uitbollen in pleegzorg bestaat duidelijk niet. Ik moet mijn pensioen tot op het laatste moment echt verdienen, zo blijkt. Zelfs nu zijn er nog heel precaire situaties in mijn dossiers. Ik had gedacht rustig een overdracht te kunnen doen, maar bij een bepaald kind waar we dachten dat een terugkeer van de bejaarde grootmoeder naar mama mogelijk was, blijkt er nu sprake van huiselijk geweld bij de mama. Ik kan nog altijd wakker liggen van dat soort situaties. Pleegzorgbegeleider ben je niet louter met je verstand. Je legt er altijd ook een deel van je gevoel in. Sommige situaties grijpen je meer aan dan andere. Als een mama haar baby verliest bijvoorbeeld, al weet je dat de toekomst van die baby wellicht niet rooskleurig was geweest. Of als een pleegouder voor een pleegkind blijft gaan, maar dat ten koste van de relatie gaat. Dat soort zaken laat je niet los.”

Het werk in pleegzorg sprak Hilde altijd aan, maar vond dit een moeilijke werkvorm. “De meerzijdige partijdigheid die je moet innemen, is altijd balanceren. Het is een zeer moeilijke evenwichtsoefening. Er is vaak zo’n grote tegenstelling tussen ondernemende pleegouders die misschien zelfs wat overijverig kunnen zijn tegenover gekwetste ouders, die dan op hun beurt het verlies van hun kind een plaats proberen te geven.” Die oefening bleek niet gemakkelijker te worden met de leeftijd of de ervaring. “Ik voelde me zelfs minder stressbestendig met de leeftijd. Je beseft vaak beter wat de draagwijdte is van bepaalde beslissingen. Je ziet de inspanningen die ouders voor hun kinderen doen, wat het is om een kind te krijgen, een kind te verliezen. Je hebt meer oog voor de realisaties van mensen, maar voelt ook intenser mee met de mislukkingen van mensen. Misschien resoneren je eigen ervaringen in het leven daar een stukje in mee en wordt het daarom moeilijker om dat helemaal buiten jezelf te leggen.”

In elk geval voelt Hilde zich na 41 jaar nog steeds niet ‘uitgepleegzorgd’ of ‘helemaal pensioenrijp’. Ze heeft wel steeds meer behoefte aan esthetica. Hilde omringt zich graag met mooie dingen. Dat biedt rust naast de vele moeilijke verhalen. Schilderles is daar absoluut een groot onderdeel van. Naast die avondlessen ziet Hilde zich op termijn wel nog vrijwilligerswerk doen voor pleegzorg. Het begeleiden van een bezoekruimte of het coachen van jonge collega’s? Het lijken haar misschien mooie insteken om nog iets met haar mensenkennis te kunnen doen. Ook de inbreng die ze op de redactie van Kleurrijk kon doen, voelde als een meerwaarde. “Het was heel fijn om hiervoor gevraagd te worden door de directie. Ik geloof sterk in het verbindende element van literatuur.”

In veertig jaar kende de organisatie van pleegzorg een hele evolutie. “Een moeilijke periode was de periode van de fusie in 2014. Het bracht ons allemaal onzekerheid, er waren zeker cultuurverschillen en in het blenden gingen ook dingen verloren. Maar ondertussen is er veel bijgebeend.

Waar ze ook van overtuigd is, is de kracht van lerende begeleiders en een lerende organisatie. Ze is daarnaast ook heel blij met de vorm die PR, ICT, HR, de personeelsdienst gekregen heeft. Als ze terugdenkt aan de eerste jaren, denkt ze: “Dat pionierswerk heeft geloond. Een organisatie evolueert altijd in golfbewegingen, maar ik heb nu het gevoel dat ik de dienst op een mooi niveau verlaat. Bovenop de golf van de veranderingen die nu bezig zijn.”

Uiteraard zijn er ook dingen veranderd, waar ze vraagtekens bij zet. “Zijn de teams niet wat te groot geworden? Instroom van veel nieuwe mensen verandert het teamevenwicht, vaste sparringpartners vallen weg. Tegelijk brengen nieuwe collega’s ook openheid en soms een verfrissende kijk. Kleinere teams zouden wellicht meer veiligheid bieden.

Ook het begeleiden van nieuwe collega’s vergt veel energie van een team. Als jonge mensen uitvallen of weer vertrekken, is dat soms frustrerend. Mensen hebben meer fluctuatie in hun carrière dan vroeger. Toch blijven de meesten lang in pleegzorg. Dat zegt veel over de sfeer op de dienst.

Een advies aan jonge en nieuwe collega’s van Hilde luidt als volgt: “Durf te vragen en door te vragen! Durf zaken te benoemen en af te toetsen. Neem deel aan opleidingsdagen, laat je door collega’s goed begeleiden en bijstaan. Durf zaken op team te brengen. De inhoud van ons werk is zwaar en de problematieken zijn confronterend. Het moet voor jonge en nieuwe collega’s (psychisch) draagbaar blijven.”

“Inhoudelijk ben je in het werken met mensen nooit volleerd. Dat drijft je voort in pleegzorg. Vroeger was ik ook erg benieuwd naar de inspirerende verhalen van nieuwe gezinnen en de kracht die van hen uitgaat. De laatste jaren had ik een stabielere caseload en zag ik door langdurige begeleidingen hoe mensen vorm geven aan hun leven. Toch bleef het een belangrijk aspect in mijn werk: oog te hebben voor het menselijke, de inspanningen die mensen leveren.”

Een aantal dossiers waren helemaal niet evident. “Zo begeleidde ik een aantal Niet-Begeleide Minderjarige Vluchtelingen in bestandsgezinnen. ‘Wir schaffen das’, klonk het aanvankelijk bij Angela Merkel. Maar het was in de beginperiode van die vluchtelingenstroom toch heel moeilijk in te schatten wat ze hadden meegemaakt. Zo was er een meisje van negen dat hier aan een centrum van Fedasil was gedropt - wellicht door een mensensmokkelaar. Ik had daar ernstige ethische vragen bij. Werken we dan niet mee aan het vervolg van wat die mensensmokkel installeert? Haar verhaal was ook erg onduidelijk. Was dit wel een vluchtverhaal of was ze eigenlijk verwaarloosd bij haar ouders? Ik was er in elk geval enorm door geraakt. Er was ook een Afghaanse jongen die niet in een pleeggezin wou zijn. Na intense begeleiding vanuit de dienst ging hij uiteindelijk naar een voorziening in Torhout. Voor die jongen leek dit een bevrijding. Het deed wel deugd te horen dat de pleegouders na twee jaar opnieuw een positief contact gehad hebben en dat zijn mama binnenkort vanuit Iran naar België komt. ”

Als ik pols naar een mooiste moment, of grootste pleegzorgsucces, zijn er meteen enkele situaties die eruit springen voor Hilde. “Pleegouders die een uitnodiging sturen voor het huwelijk van hun pleegkind, dat is altijd prachtig. Of als ze zich grootouder van een kleinkind van hun pleegkind mogen noemen. Het is hoe dan ook mooi als een vicieuze cirkel doorbroken wordt. Als een pleegkind een maatschappelijke plek kan bereiken, die voor de voorgaande generaties niet bereikbaar was. Iemand die vooruitgang kan boeken in zijn leven. Ik begeleid een jongen uit het bijzonder onderwijs - een minderbegaafde, autistische jongen die nu bij Club Brugge instaat voor het maaien van de voetbalvelden. Zijn verhaal vind ik een geweldig succes. Prachtig hoe die jongen opleeft!

Ik ben ook ontzettend fier op een mama wiens zoontje na een kleine tien jaar familiale pleegplaatsing terug naar huis is gegaan. Haar nieuwe partner die haar, naast de ouderbegeleiding en psychologische ondersteuning van de dienst, de nodige stabiliteit bracht, is een pleegkind dat ik destijds in een bestandsgezin plaatste en twintig jaar heb begeleid. Dat uitgerekend hij nu een vaderrol voor dat jongetje kan opnemen is geweldig. Een tweede pleegzorggeneratie, dat kan je dus alleen meemaken als je 40 jaar dienst hebt! Er is zelfs één gezin waar ik meerdere begeleidingen deed, gedurende meer dan dertig jaar. Zij hadden één begeleider voor hun hele traject. Ik wil niet beweren dat dit het beste is, af en toe een frisse blik kan ook voordelen bieden, maar heel vaak wisselende begeleiders is toch ook nefast.”

Een droom voor de toekomst voor pleegzorg heeft Hilde ook: “Meer individueel werk voor de kinderen. Er wordt al veel op de gezinnen ingezet. Maar hoe mooi zou een sterkere kinderdienst zijn? Eentje met ondersteunende psychiaters, voor kinderen die erg gekwetst of getraumatiseerd zijn, want zo begeleiden we er veel. Daar nog meer op kunnen inzetten, zou een geweldige dienstverlening voor de kinderen zijn.”

Hilde blikt terug op een rijke carrière. “Het is nog steeds wat onwerkelijk dat het eindigt. Het zijn dertig jaar problemen die ophouden, maar ook iets waar je dertig jaar aan hebt meegebouwd dat je achterlaat. Mensen zeggen me ‘Je zult kunnen doen wat je wil,’ maar ik wil eigenlijk niet gewoon doen wat ik wil! Ik zal het missen om deel te zijn van een groter geheel en dat ik een verschil kan maken in zoveel situaties. Gelukkig heb ik al veel engagementen: Markant, schilderles, ik zit in de raad van bestuur van De Patio, en ik heb twee leesclubs. De avonden zijn al gevuld, de dagen zullen wel volgen, maar ik wil dus zeker nog iets doen met mijn mensenkennis, als vrijwilliger.”