Vertrouwenspersoon in de jeugdhulp

“Wie de vertrouwenspersoon kan zijn, is afhankelijk van persoon tot persoon. Voor een pleegkind kan dat bijvoorbeeld een leerkracht zijn of iemand van de jeugdbeweging of zelfs een tante. De pleegzorger of de ouder kan niet de vertrouwenspersoon van het pleegkind zijn, omdat die rechtstreeks betrokken is bij de situatie. Eén van de voorwaarden is namelijk dat de vertrouwenspersoon niet of niet meer rechtstreeks betrokken is bij de jeugdhulp aan de minderjarige.”

“Voor een pleegzorger of ouder kan een vertrouwenspersoon een broer of zus zijn, een goede vriend of vriendin, of bijvoorbeeld een vroegere begeleider die op dit moment niet meer betrokken is. Belangrijk is wel dat de vertrouwenspersoon van de pleegzorger of ouder niet dezelfde is als die van de jongere.”

“Er zijn nog drie andere voorwaarden: de vertrouwenspersoon moet meerderjarig zijn en op ondubbelzinnige wijze aangeduid zijn door het pleegkind, de pleegzorger of de ouder. Daarnaast moet hij of zij een uittreksel uit het strafregister model 2 kunnen voorleggen. Dat model is nodig voor activiteiten waarbij je in contact komt met minderjarigen. Natuurlijk is dat niet het eerste wat je aan iemand gaat vragen als je vraagt om mee te gaan naar gesprekken. We raden aan om eerst de persoon aan te spreken of die het ziet zitten om je mee te ondersteunen in contacten in de jeugdhulp en pas in een volgende stap te vragen naar het uittreksel uit het strafregister model 2.”

“Er is heel veel hulpverlening rond het pleegkind. Dan is het belangrijk dat er iemand is waarbij het kind zijn verhaal kwijt kan en die mee stappen zet binnen de jeugdhulp. Ook voor ouders en pleegzorgers kan het fijn zijn om iemand te hebben die hen ondersteunt. Veel ouders of pleegzorgers hebben al een vriend of vriendin waarbij ze hun verhaal kunnen doen, maar die niet meegaat naar de jeugdhulp. In sommige gevallen gaat die wel al mee, maar is die niet officieel aangeduid als vertrouwenspersoon. Het hangt van de ouder of pleegzorger zelf af of ze dat belangrijk vinden en het officieel willen maken.”

“Een officiële vertrouwenspersoon moet voldoen aan de voorwaarden en op het moment dat die meegaat, moet die zich ook zo identificeren. Dan kan dat opgenomen worden in het dossier. Hij of zij is dan ook gebonden aan het beroepsgeheim. Van de hulpverlening wordt ook verwacht dat men rekening houdt met de agenda van de vertrouwenspersoon als er afspraken worden gemaakt.”

“Dat hangt af van waar de persoon zelf nood aan heeft. Voor een jongere kan het bijvoorbeeld niet evident zijn om in gesprek met het OCJ of de sociale dienst van de jeugdrechtbank zelf uit zijn of haar woorden te komen. Een vertrouwenspersoon kan helpen om zaken beter te verwoorden en het standpunt van de jongere mee in de verf zetten. Ook het idee om niet alleen naar zo’n gesprek te moeten gaan, dat er iemand naast je zit, kan helpen. Voor mensen die niet zo veel van jeugdhulp kennen, kan het ook helpen om iemand naast zich te hebben die er meer mee vertrouwd is.”

“Een vertrouwenspersoon kan belangrijk zijn op het moment zelf, maar ook achteraf bij het napraten en uitwisselen van informatie. Het is een extra paar oren om informatie op te slaan. Het is niet de bedoeling dat de vertrouwenspersoon een ouder of pleegzorger vervangt of vertegenwoordigt, maar wel dat die hen bijstaat wanneer ze daar nood aan hebben.”

“Wat een vertrouwenspersoon mag, is afhankelijk van diegene waarvoor hij of zij vertrouwenspersoon is. Het is vooral belangrijk dat het kind, de ouder of de pleegzorger goed afspreekt met de vertrouwenspersoon wat die wel of niet mag doen. Misschien spreken ze af dat die wel mee gaat naar een overleg, maar niet mee leest in het dossier. Misschien wil de jongere graag dat zijn vertrouwenspersoon andere hulpverleners aanspreekt. In elk geval mag de vertrouwenspersoon, als de jongere, ouder of pleegzorger dat goed vindt, die persoon bijstaan in het uitoefenen van zijn rechten binnen de jeugdhulp.”

“Meestal heeft een jongere vanaf twaalf jaar het recht op toegang tot zijn dossier. Die jongere kan ook vragen aan de vertrouwenspersoon om mee het dossier in te kijken. Als de jongere jonger dan twaalf jaar is, hebben de ouders het recht op toegang tot het dossier. Als zij dat recht niet opnemen, kan een vertrouwenspersoon dat uitzonderlijk op zich nemen.”

“Ook pleegzorgers of ouders kunnen hun vertrouwenspersoon vragen om hen bij te staan bij hun recht op toegang tot hun dossier. De vertrouwenspersoon krijgt dan toegang tot de stukken die de ouder of pleegzorger zelf ook mag zien.”

“Een vertrouwenspersoon vinden is niet altijd evident. Het is niet zo dat er voor iedereen die een vertrouwenspersoon wil, ook al iemand klaar staat. Soms gebeurt dat heel spontaan en natuurlijk, maar soms is het moeilijker en niet zo evident om die vraag te stellen.”

“In de eerste plaats kunnen ze daarvoor terecht bij hun pleegzorgbegeleider. Die zal samen met hen een vertrouwenspersoon proberen te vinden.”

“Sinds 2017 biedt LUS vzw ook een traject aan voor kinderen en jongeren. Als een pleegkind een vertrouwenspersoon wil, maar er geen heeft in zijn eigen netwerk, kan LUS vzw mee op zoek gaan. Ze kijken dan in de eerste plaats of een vertrouwenspersoon een antwoord kan bieden op de vraag of de nood die er is. Als dat zo is, gaan ze met het kind op zoek naar een vertrouwenspersoon. Het kan zijn dat er toch iemand gevonden wordt in het netwerk, maar als dat niet het geval is, kan een vrijwilliger van LUS vzw die rol op zich nemen. De klik moet er natuurlijk wel zijn, dus er is altijd eerst een kennismakingsgesprek waarna bekeken wordt of het contact goed loopt of niet. Als dat niet het geval is, zoeken ze verder.”

“Sinds dit jaar is dat aanbod er ook voor ouders, maar nog niet voor pleegzorgers. Dat komt misschien in de toekomst, dat moet de tijd nog uitwijzen.”

Wat doet LUS vzw?

De missie van LUS vzw is ervoor zorgen dat mensen goed omringd zijn. Daarom ondersteunen ze (pleeg)kinderen en ouders in de zoektocht naar een vertrouwenspersoon als ze zelf niemand vinden in hun netwerk. In de eerste plaats gaan ze in gesprek, in de hoop om toch iemand uit het eigen netwerk te vinden. Doordat ze samen met het kind of de ouder verder zoeken en helpen om aan alle betrokkenen juist uit te leggen wat een vertrouwenspersoon is, vinden ze vaak toch iemand in het eigen netwerk. Als dat niet het geval is, koppelen ze een vrijwilliger van LUS vzw aan de jongere of ouder.

LUS vzw ondersteunt ook de vertrouwenspersonen en hun gesprekken met het kind, de jongere of de ouders. Zo geven ze intervisie aan vertrouwenspersonen en ondersteunen ze hen op maat. Dankzij de steun van de Vlaamse overheid kunnen ze per jaar vijftien kinderen, jongeren en hun ouders ondersteunen in hun zoektocht.

Goed omringd

LUS vzw maakte een podcast over kinderen in de jeugdhulp en hun vertrouwenspersoon. In drie afleveringen hoor je het perspectief van de vertrouwenspersoon, de vierde aflevering geeft het perspectief van de kinderen en jongeren weer. De podcast kan je beluisteren op alle bekende kanalen (Spotify, Soundcloud …). De titel van de afleveringen begint telkens met Goed omringd?!.

Op zoek naar een vertrouwenspersoon

Als je een vertrouwenspersoon wil, is het in de eerste plaats belangrijk om dat te bespreken met je pleegzorgbegeleider. Die kan je helpen zoeken naar de geschikte vertrouwenspersoon. Als het niet lukt om een vertrouwenspersoon te vinden, kan je contact opnemen met LUS vzw. Iemand anders, bijvoorbeeld een ouder, tante of pleegzorgbegeleider kan dat ook doen in de plaats van de betrokkenen.

Meer informatie over de ondersteuning via LUS vzw vind je op www.lusvzw.be/vertrouwenspersoon Je kan LUS vzw bereiken via 0497 43 59 23 of info@lusvzw.be.